قاچ کتاب: بیشعوری

<strong>خوشا به حال آن كس كه عيب خودش، او را از پرداختن به عيب‌هاى مردم باز دارد</strong><strong>.</strong><strong>امام علی(ع)</strong>   در بررسی کتاب  اگر بخواهیم منصفانه عمل کنیم به محاسن و معایب آن باید بپردازیم که سعی ما بر این است. آنچه که در ابتدا توجه مخاطب را به خود جذب می‌کند ظاهر کتاب است با تصویر و نامی که برایش انتخاب شده است.من فکر می‌کنم با ذکاوت، اسم روی جلد به شکل « بیش عوری»  نوشته شده که می‌تواند ایهام شکلی کلمه باشد.عور در فارسی به معنای برهنه و لخت است اگر عور را عریانی در نظر بگیریم شاید بتوان این تعبیر را در مورد نام کتاب به کار برد که این کتاب ، کتابیست که ما را عربان تر و صریح تر و بیشتربه خودمان نشان می‌دهد. تصویر روی جلد ، اثر« ادوارد مونک » نقاش برجسته نروژی در سبک اکسپرسیونیسم(هیجان‌نمایی) است. نام این تابلو «جیغ»است.مونک در «جیغ» از چیزی هراسان است و مخاطبش،هنرمندانه فریاد را از دل شخصیت نقاشی احساس می‎کند و تصور می‌کند این خود اوست که فریاد می‎کشد و تا ابد محکوم به سرگشتگی و تنهایی است.شاید انتخاب این اثر برای این کتاب شاید این باشد که بتوان هراس و تنهایی یک بیشعور را در این تصویر دریافت. کتاب متن خوبی دارد و مفاهیم با زبان طنزی که انتخاب شده دلنشین تر دریافت می‌شود.و این کتاب را می‌توان به عنوان آیینه‌ای در برابر انسان‌هایی که دچار اشتباهات رفتاری هستند استفاده کرد. اشتباهات رفتاری ای که عنوان بیشعوری را در این کتاب به خود اختصاص داده است. کتاب بیشعوری یک اثر در حوزه روانشناسی و اجتماعی است که به مخاطب کمک می‌کند در خود مداقه ای کند و  خود را بهتر بشناسند. به باور نویسنده این اثر، بی‌شعوری به باورهای قومی، دینی وملیت و… ارتباطی ندارد بلکه یک بیماری است که می‌تواند شیوع گسترده ای داشته باشد و همه به آن مبتلا شوند. نویسنده اثردر قالب طنز به بخشی از انسان‌‌ها برچسب بیشعوری می‌چسباند.و به واسطه داستان‌هایی که از مراجعانش در کتاب بیشعوری آورده، شما را مجاب می‌کند که کتاب را تا آخر بخوانید. از جمله این موارد همسایه‌ای است که زباله‌هایش را در جوی آب می‌ریزد، یا  مجری‌های تلویزیون، فعالان مدنی، بزرگترهای فامیل، سیاستمداران، همسر، بچه شرور و … که در کتاب از آنها با عنوان بیشعور و بیشعوری نام برده شده است. سوالی است که در ابتدای کتاب با آن روبرو می‌شوید این است: چه کسی اعتقاد دارد بی‌شعور است؟ اگر  پاسختان این است که  بی‌شعورید که مطابق میل نویسنده می‌توانید به خواندن کتاب ادامه بدهید و در نهایت آدم سالم تری شوید اما اگر معتقدید که با شعور هستید، به عقیده نویسنده شما بی‌شعورید. به جهت این که نویسنده معتقد است که خود را با شعور دانستن یکی از خصایص بی‌شعوری است. نویسندهدر بدایت امراز بیشعوری خود سخن به میان آورده و خودش را معیار و محکی برای تشخیص شعور می‌داند به همین جهت استفاده از لفظ بیشعوری برای مخاطب توهین یا ناسزاگویی نیست بلکه بی‌شعوری از نظر او یک بیماری استکه بسیاری از انسان‌ها به آن دچار هستند و در این کتاب با آن روبرو می‌شوند و سعی در درمان آن خواهند کرد و در نهایت تبدیل به انسانی بهتر خواهند شد. اما در نقد اثر می‌توان از این موارد منفی هم  نام برد که بعضا تناقضاتی ایجاد می‌کند در واقع آنچه که به عنوان حسن آورده خود مصداقی برای بیشعوری است: داشتن ارتباط‌های بی قید و شرط  و بی حساب وکتاب و زیر سوال بردن قانون ازدواج در قالب طنز به مخاطب القا می‌شود. نویسنده در این کتاب ازدواج را امر محدود کننده‌ای و مسئولیتی آزار دهنده می‌داند که میتواند نباشد و نیازهای شخصی به گونه ای دیگر حل شود. در صفحه 34 کتاب می‌خوانیم:« هیچ وقت ازدواج نکرده‌ام، اما هرگز بابت این موضوع پشیمان نیستم. هر زمانی که بخواهم مدتی را با یکی سپری می‌کنم. با این کار از هزینه‌های زندگی و زن و بچه خلاصم » که خود این شاید به نوعی  مصداق خودخواهی ناشی از بیشعوری باشد! دین ستیزی و زیرسوال بردن دین و نه دینداران در کتاب خیلی زیرجلدی در ذهن مخاطب می‌نشیند.شاید در نگاه اول متوجه این موضوع نشوید و ساده بگذرید. در صفحه 48 کتاب می‌خوانیم: «والتر الان در گوشه‌ای از خاورمیانه به شتربانی مشغول است. او مدعی است که خدا را دوباره شناخته است و می‌گوید: اگر خداوند بتواند امثال این مومنان بمب گذار و من بیشعور را ببخشد پس قدرتمندترین قادر جهان است»  ویا در صفحه 46 «ماجرای کشیشی که درباره زنای محصنه موعظه می‌کند و بعدا معلوم می‌شود که خودش با زنان زیادی ارتباط داشته»آمده است. به باور من نویسنده با ذکر مفاهیم فلسفی عرفان انحرافی و کنایه و طعنه زدن به دین قصد تقابل با دین و  ایجاد دین گریزی دارد. بجز موارد متفاوت با باورها و فرهنگ ما در مورد بنیان خانواده و دین که در  کتاب به صورت مستقیم و غیر مستقیم آمده ، بارها از کلمات وموارد غیر اخلاقی یا رکیک استفاده شده که نمونه‌های آن را در صفحات ۱۹، ۲۲، ۴۲، ۴۵ و … می‌توان مشاهده کرد. از دیگرایرادات این کتاب، تحقیر و کم ارزش نشان دادن آدم است. این کتابمی آموزد که همه را بیشعور ببینند حتی خودشان را. در حالی که انسان بیش از این است و در معنویات لایق بهترین‌هاست و باید برای رشد خودشان و دیگران اراده کنند و یاد بگیرند دیگران را مورد توهین قرار ندهند، بلکه کمکشان کنند تا باشخصیت  انسانی زندگی کنند. این کتاب پر است سوم شخص‌هایی که بیشعور هستند.استفاده از ضمیر سوم‌شخص در جای‌جایِ کتاب، در واقع تمرینی است برای دیدن عیوب دیگران و خارج شدن از مَدارِ خویشتن. به همین دلیل است که خواننده با مطالعه‌ی هر بخشی از کتاب ذهنش می‌رود به‌سمتِ  یافتن مصداقی برای آن ویژگی. مثلا وقتی گفته می‌شود« اگر بی‌شعورها عاشق می‌شوند فقط به یک دلیل است: می‌خواهند در هیچ‌چیز کم نیاورند، از جمله عشق.» بلافاصله ذهن ما دوستی را جستجو میکند که عاشق شده و به قضاوت او می‌نشینیم و ناخودآگاه او را بیشعور می‌پنداریم. یا وقتی می‌خوانیم« بیش‌ترین حجم نِق را در دنیا بی‌شعورها تولید می‌کنند.» بلافاصله همسر، فرزند ،همکار، پدر، مادر و یا هرکسی که در اطراف ما وجود دارد نقش می‌بندد و ما در این میان کسی هستیم که خارج از این گود به نظاره نشسته و برای خود متاسف می‌شویم که با تعداد بیشماری از بیشعورها طرفیم که ما را مورد صدمه‌های روحی و روانی قرار می‌دهند! ما در این کتاب بیشتر یاد می‌گیریم در رفتار دیگران دقت کنیم تا رفتار خودمان! و به دنبال یافتن مصادیق بیشعوری در پیرامون خود هستیم به همین جهت خیلی دوست داریم که پس از یافتن چند ویژگی که در کتاب از آنها برای افراد بیشعور نام برده شده خود را زخم خورده این حجم از بیشعوری بدانیم و درثانی سعی می‌کنیم که ان ویژگی‌ها را به هرصورت ممکن به آن‌ها بقبولانیم بدون آن که با خود بیندیشیم شاید به صفت نادانی متصف باشیمچرا که اصلا خود را بیشعور نمی‌دانیم و خود را شخصی فرهیخته می‌دانیم. همه ما انسان‌ها یک ویژگی مشترک داریم و آن این که « همه بدند وفقط ما خوبیم!»این کتاب تفریحی برای ارضای همین خصلت خود برتربینی است. خواننده بعد از به پایان بردن خوانش کتاب نه‌تنها با‌شعور نشده، بلکه در بی‌شعوربودن مهارت بیشتری هم کسب کرده  است. مخصوصاً بیماریِ مرموزی مثل بی‌شعوری که با شناختن خصایص بی‌شعوری، مرض  شدیدتر شده است. در ابتدای کتاب آمده است:« سخت‌ترین مرحله در درمان و ترک بی‌شعوری همان مرحله‌ی نخست است. یعنی پذیرفتن بی‌شعور بودن.هیچ‌کس دوست ندارد قبول کند که بی‌شعور است و بنابراین لحظه‌ی برداشتن نخستین گام درد آور است» به اعتقاد نویسنده  درمان بی‌شعوری زمانی آغاز می‌شود که بیمار، به بی‌شعوری خود آگاه شود. در حالی‌که کتاب عکس این قاعده عمل می‌کند. زیرا خواننده را از دایره خود خارج می‌کند و به قول سعدی در پوستین دیگران می‌اندازد. بنابراین اگر چاره‌ی درمان بی‌شعوری آگاهی به خود است، نباید با ضمایر سوم‌شخص توجه بیمار را از خودش منصرف ساخت و او را مشغولِ مشاهده و کشف رذایل دیگران کرد.